’महाराष्ट्र देशा’ - उद्धव ठाकरेंचे देखणे पुस्तक

या शनिवारी आचार्य अत्रे सभागृहावरून जाताना एका पुस्तक प्रदर्शनाची जाहिरात नि त्यांचा 'सरसकट २०% सूट' असा फलक पाहिला नि क्षणभर थबकलो. हाताशी थोडा वेळ होता, तेव्हा आत गेलोही. खरेतर या पुस्तक प्रदर्शनांमधे वेगळे काही नसते. आचार्य अत्रे सभागृहात होणारी ही प्रदर्शने तर आता मला पाठ झाल्यासारखी झाली आहेत. बाहेर दिवाळी अंक नि फुटकळ पुस्तके, आत गेल्यावर पहिल्यांदा इंग्रजीतून अनुवादित झालेली मराठी पुस्तके, नंतर आचार्य अत्रे नि पु ल देशपांडे ह्यांची पुस्तके, त्यापुढे कथासंग्रह, परचुरे प्रकाशनवाल्यांचे एक टेबल, मधे काही बालपुस्तके नि मग शेवटी इंग्रजी पुस्तके असे या प्रदर्शनांचे साधारण स्वरूप असते. पण असे असले तरी मी इथे आवर्जून जातो आणि नाही म्हटले तरी ३००/४०० रुपयांची खरेदी होतेच.
 
यावेळीही असाच आत गेलो नि आत शिरताक्षणीच माझे लक्ष वेधून घेतले एका लंब्याचवड्या पुस्तकाने. 'पाहूया तरी खरे' असे म्हणत ते पुस्तक मी हातात घेतले नि क्षणार्धात त्यात गुंतून गेलो. पुस्तक होतेच तसे. महाराष्ट्रातले गड, धार्मिक स्थळे आणि इतर प्रसिद्ध वास्तू यांची आकाशातून घेतलेली छायाचित्रे असे त्याचे स्वरूप होते. या सा-या छायाचित्रांचे छायाचित्रक होते शिवसेना नेते उद्धव ठाकरे. महाराष्ट्राचे हवाई चित्रण करणारे असे पुस्तक मी मराठीत काय, इंग्रजीतही कधी पाहिले नव्हते. पुस्तकाची किंमतही फारच माफक म्हणजे फक्त १०० रुपये होती, तेव्हा ते लगेच विकत घेतलेही.
 
सुमारे १०० पानांच्या ह्या सुंदर पुस्तकाचे वाचन पूर्ण करूनच आता हा लेख लिहितो आहे. प्रत्येक पानावर एक छायाचित्र नि त्याशेजारी त्यावरची छोटी टिप्पणी अशी पुस्तकाची साधारण मांडणी आहे. पुस्तकातली काही (७ ते ८) चित्रे आपल्याला ओळखीची वाटतात कारण आपण ती पुर्वी पाहिलेली आहेत. बरोबर, काही वर्षांपुर्वी महाजालावर ढकलपत्रांच्या स्वरूपात फिरत असलेली गडचित्रे ती हीच. पण अशी चित्रे फारच थोडी; पुस्तकातली बहुसंख्य चित्रे नविन (निदान मला तरी) आहेत. पुस्तकाचे लगेचच जाणवणारे एक वैशिष्ट्य म्हणजे त्याचा दर्जा; तो खरोखरच उत्कृष्ट आहे. गुळगुळीत पाने आणि त्यावरची प्रत्येक बारकावा जिवंत करणारी सुबक छपाई यामुळे पुस्तक अतिशय आकर्षक झाले आहे. मी तर म्हणेन, मी पाहिलेल्या अशा परदेशी पुस्तकांपेक्षा या पुस्तकाचा दर्जा तसूभरही कमी नाही. मराठी पुस्तकांचा तांत्रिक दर्जा चांगला नसल्याचे रडगाणे गाणा-यांना निदान हे पुस्तक न वाचण्यासाठी तरी हे कारण पुढे करता येणार नाही!
 
आता थोडेसे पुस्तकाचे मुख्य आकर्षण असलेल्या त्यातल्या छायचित्रांविषयी. उद्धव ठाकरे यांच्या शिवसेनेतील कार्यपद्धतीबद्दल अनेकांची वेगवेगळी मते असली तरी सदर छायाचित्रांवरून ते एक उत्कृष्ट छायाचित्रणकार आहेत याबाबत एकवाक्यता होण्यास हरकत नसावी. छायाचित्रे आकाशातून काढल्यावर ती चांगली येणारच असे काही जण म्हणतील, मी मात्र त्यांच्याशी सहमत होणार नाही. प्रत्येक छायाचित्राचा कोन(Framing), चौकट निवडण्याची पद्धत(Composition), त्याची स्पष्टता(Sharpness), त्यातली रंगसंगती(Combination of colors) या सा-या मुद्द्यांवर उद्धव ठाकरेंनी काढलेली छायाचित्रे पैकीच्यापैकी गुण मिळवतात. अर्थात् ही छायाचित्रे आपल्या आपुलकीचा विषय असलेले किल्ले नि आपल्या परिचयाची प्रसिद्ध स्थळे यांचे एका वेगळ्या दृष्टीने चित्रण करणारी असल्याने आपल्याला अधिक जवळची वाटतात हेही खरे. पण या पुस्तकात फक्त प्रसिद्ध जागांचीच चित्रे नाहीत, नांगर धरणारे शेतकरी, भातलागवड करणारे मजूर, तलावात डुंबणा-या गाई आणि घाटाघाटांमधले रस्ते अशी काही चित्रेही त्यात आहेत. पेंटिंग नि छायाचित्र यातील सीमारेषा धूसर करणारे छायाचित्र ते सर्वोत्तम छायाचित्र असे मानले तर या पुस्तकातली बरीचशी छायाचित्रे ही अट नेमकेपणाने पूर्ण करताना दिसतात. किना-यावर विश्रांती घेणा-या बोटींचं किंवा नाना रंगांची खाचरं दाखवणारं चित्र ही याची उत्तम उदाहरणे.
 
महाराष्ट्रातले डोंगर, नद्या, मंदिरे नि दर्ये यांवर प्रेम करणा-यांबरोबरच छायाचित्रणाचा छंद असलेल्या व्यक्तींनाही आवडेल असे हे पुस्तक आहे. महाराष्ट्राचे चित्ररूप दर्शन आपल्या वाचकांना घडवण्याचा प्रयत्न उद्धव ठाकरेंनी या पुस्तकातून केला आहे आणि माझ्या मते ते त्यात १००% टक्के यशस्वी झाले आहेत. खिशाला परवडणारे असल्यामुळे, ते विकत घेण्यासही काही अडचण नाही. मी तर म्हणेन, चांद्यापासून बांद्यापर्यंत प्रत्येक मराठी घरात हे पुस्तक असायलाच हवे!
 
महाराष्ट्र देशा
उद्धव ठाकरे
प्रबोधन प्रकाशन
सहावी आवृत्ती (१६ ऑगस्ट २०१०)
मूल्य : रू. १०० फक्त
 
ता.क. 'सरसकट २०% सूट'असा फलक 'शुभम साहित्य'ने या प्रदर्शनात लावला असला तरी या पुस्तकावर मात्र त्यांनी फक्त १० टक्केच सूट दिली. हा प्रकार लक्षात घेता पैसे देताना आपले बील व्यवस्थित तपासून घेणे उत्तम!